وزارت علوم تحقیقات و فناوری

دانشگاه سوره

پایان نامه تحصیلی در مقطع کارشناسی ارشد تبلیغ و ارتباطات فرهنگی

عنوان پایان نامه:

بررسی تطبیقی مفهوم ارتباطی دعوت در قرآن کریم با مفهوم انتقال در اندیشه  هارولد لاسول، کلود شنون  و  وارن ویوور 

استاد راهنما:

 حجت الاسلام و المسلمین دکتر کاوس (محمد) روحی برندق

استاد مشاور:

دکتر علی جعفری

خرداد ماه 1391

برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده پایان نامه درج نمی شود

(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)

تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :

(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)

     چکیده:

مبتنی بر رویکرد مکتب انتقال، یکی از مبانی و پایه های نظری در علم ارتباطات «انتقال پیام» است که براساس آن اصول ارتباطات و در راستای آن شیوه های ارتباطات شکل گرفته است. در رساله حاضر  بر محور «انتقال پیام» به عنوان مبنای اولیۀ ارتباط، در یک مطالعۀ مقایسه ای، میزان تطابق مفهوم ارتباطی انتقال در مکتب انتقال با مفهوم ارتباطی دعوت در قرآن کریم بررسی شده است. در این تحقیق گردآوری اطلاعات به روش مطالعه اسنادی و کتابخانه ای می باشد که با بهره گیری از تکنیک تحلیل محتوا، اطلاعاتِ گردآوری شده مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. در مکتب انتقال از میان عناصر سازنده یک پیام، قصد و منظور پیام عامل بسیار مهمی هستند، زیرا پیام چیزی است که فرستنده همه قصد خود را در آن قرار می دهد. از این رو، نظریه ارتباطات لاسول، شنون و ویور به عنوان یکی از هسته های اصلی، مثال روشنی از مکتب فرایند است که ارتباطات را انتقال پیام ها می داند و مطالعه ارتباطات از آن پدید آمده است. در پژوهش حاضر با آنالیز نمودنِ مؤلفه ها و اجزای مدل های شنون و ویوور و لاسول، این نتایج بدست آمد که اجزا و مؤلفه هایِ مدل ارتباطی دعوت در قرآن کریم با مؤلفه ها و اجزای این دو مدل قابلیت انطباق دارد. اجزاء و مؤلفه ها عبارتند از: منبع اطلاعات، فرستنده، پیام، گیرنده، اختلال و مقصد.

     کلید واژه ها:  ارتباط، دعوت، مکتب انتقال، سیستم ارتباطی قرآن.

فهرست مطالب

       فصل اول: کلیات تحقیق…………………………………………………………. 1

مقدمه:…………………………………………………………………………………………………………. 1

• بیان مسئله:…………………………………………………………………………………….. 3
• ضرورت و اهمیّت موضوع…………………………………………………………………… 4
• هدف های تحقیق……………………………………………………………………………… 5
• سؤال های تحقیق……………………………………………………………………………… 5
• فرضیه تحقیق…………………………………………………………………………………… 6
• مفاهیم اصلی تحقیق…………………………………………………………………………… 6
• پیشینۀ تحقیق……………………………………………………………………………………. 6
• روش تحقیق……………………………………………………………………………………. 8
• ساختار تحقیق………………………………………………………………………………….. 9

        فصل دوم: مبانی نظری تحقیق……………………………………………………. 10   

• تبیین نظریه ارتباطی در علم ارتباطات

2.1. مفاهیم و تعاریف………………………………………………………………………………………… 10

• مفهوم ارتباط…………………………………………………………………………………….. 10
  • ریشه مفهوم ارتباط در لغت……………………………………………………….. 10
• تعریف اصطلاحی ارتباط……………………………………………………………… 11
• بررسی مؤلفه ها و اجزای اساسی دخیل در تعریف ارتباط………………………. 15
  • شناخت فراگرد……………………………………………………………………… 15
  • معنی در ارتباطات انسان با انسان………………………………………………. 16
• مدل ها………………………………………………………………………………………………. 17
  • مکاتب مطرح در ارتباطات……………………………………………………………………. 17
    • مکتب انتقال……………………………………………………………………………… 17
      • نظریات مطرح در مکتب انتقال…………………………………………………… 18
        • نظریه تزریقی……………………………………………………………. 18
        • نظریه تأثیر محدود …………………………………………………….  18
        • نظریه استفاده و رضامندی…………………………………………….. 19
        • نظریه برجسته سازی……………………………………………………. 19
        • نظریه وابستگی مخاطبان……………………………………………….. 19
        • نظریه شکاف آگاهی………………………………………………….. 20
        • نظریه کاشت…………………………………………………………….. 20
        • نظریه مارپیچ سکوت…………………………………………………… 20
        • نظریه دریافت……………………………………………………………. 21
      • مکتب تبادل معنا………………………………………………………………………… 22
    • مدل های ارتباط در مکتب انتقال…………………………………………………………….. 22
      • شیوه ارتباط دستوری…………………………………………………………………… 22
      • شیوه ارتباط خدماتی…………………………………………………………………… 22
      • شیوه ارتباط انجمنی……………………………………………………………………. 23
    • الگوهای ارتباطی در مکتب انتقال……………………………………………………………. 27
      • الگوی کلود شنون و وارن ویور………………………………………………………. 27
        • گسترش مدل شنون و ویوور………………………………………………………. 30
      • الگوی هارولد لاسول…………………………………………………………………… 31

• تبیین نظریه سیستم دعوت در قرآن کریم……………………………………………………. 35
  • تعاریف و مفاهیم …………………………………………………………………………………  35
    • مفهوم دعوت ……………………………………………………………………………………. 35
    • ضرورت و اهمیت دعوت از دیدگاه قرآن ………………………………………………… 40
    • شرایط دعوت از دیدگاه قرآن کریم……………………………………………………….. 44
    • اهداف و آثار دعوت از دیدگاه قرآن کریم……………………………………………….. 48
    • گستره دعوت از دیدگاه قرآن کریم ……………………………………………………….. 54
    • روش های دعوت در قرآن کریم……………………………………………………………. 68
    • شرایط و ویژگى‏هاى دعوت گران…………………………………………………………… 75
    • دعوت گران در قرآن کریم…………………………………………………………………. 82

نمونه ها و مصادیق دعوت انبیاء (علیهم السلام) ………………………………………….. 90

• دعوت شوندگان از دیدگاه قرآن کریم…………………………………………………….. 101
• مقابله با دعوت در قرآن کریم…………………………………………………………………………………………………….. 109

فصل سوم: روش تحقیق …………………………………………………………………. 116 

فصل چهارم: یافته های تحقیق………………………………………………………..  119                                                              

بررسی تطبیقی نظریه کلود شنون، وارن ویوور و هارولد لاسول با نظریه ارتباطی دعوت در قرآن کریم

فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادها ………………………………………………..  131                                                          

منابع و مآخذ     140

فهرست شکل ها

شکل 1- 2: شیوه های ارتباط و موضوع های نظریۀ ارتباط جمعی………………………………………… 24

شکل 2- 2: سه برداشت از فرایند ارتباط……………………………………………………………………….. 26

شکل 3- 2: «مدل ریاضی» شنون و ویوور، ارتباطات را به عنوان فرایندی خطی و یک طرفه توصیف می کند (1949)    28

شکل 4- 2 : گسترش مدل شنون و ویوور توسط دفلور که بازخورد را هم گنجانده است (1970)… 30

شکل 5- 2: فرمول لسول با عناصر معادل در فرایند ارتباط (1948) ……………………………………… 32

شکل6- 2: فرمول لسول با حوزه های معادل در پژوهش ارتباطات………………………………………… 32

شکل 7- 2: گسترش فرمول لسول توسط بردداک……………………………………………………………. 33

شکل 1- 4: «مدل ریاضی» شنون و ویوور، ارتباطات را به عنوان فرایندی خطی و یک طرفه توصیف می کند (1949)   120

شکل 2- 4 : گسترش مدل شنون و ویوور توسط دفلور که بازخورد را هم گنجانده است (1970) ..  122

شکل 3- 4 : بازخوانی مدل شنون و ویوور (و گسترده شده آن توسط دفلور)،  مبتنی بر  مدل ارتباطیِ دعوت در قرآن کریم ………………………………………………………………………………………………………………………….. 127

شکل 4- 4: فرمول لسول با عناصر معادل در فرایند ارتباط (1948) ………………………………………  127

شکل 5- 2: گسترش فرمول لسول توسط بردداک  128

       مقدمه:

«مطالعات ارتباطی، یکی از شاخه های جوان علوم اجتماعی معاصر به شمار می رود که در ایران نیز بسیار جوان است. این مطالعات پس از پایان جنگ جهانی دوم رو به رشد گذاشته، و هنوز شالوده های نظری و ابزارهای روش شناسی خاص خود را نیافته است. در طی حدود نیم قرن اخیر، مطالعات ارتباطی، در زمینه های گوناگون از مبانی نظری و شیوه های روش شناسی رشته های علمی دیگر کمک گرفته است.»[1]

«ارتباط» در یکی از اولین مدل های ارتباطی بر محور «انتقال پیام» ترسیم شد که در مطالعات گوناگون پیش از دوران رنسانس عنصر اصلی مورد نظر در ارتباطات «اندیشه های انسانی» و یا «محتوا»ی پیام بوده است، امّا در طول جنگ جهانی دوم به تناسب نیازهای ایجاد شده، تمام شکل های ارتباط مورد توجه خاص قرار گرفت و ارتباطات به عنوان «انتقال اطلاعات» و «اقناع» مورد استفاده و کاربرد قرار گرفته است.

دانشمندان علم ارتباطات در یک سیر تحول مفهومی، نظریه های رو به تکاملی از ارتباطات ارائه کرده اند، از جمله هارولد لاسول که به تعریف و طبقه بندی دقیق نقش های اجتماعی ارتباطات در نظریه های مربوط به نقش های اجتماعی و کارکردهای ارتباطات پرداخته است، ولی با وجود برداشت های جدید در مطالعات ارتباطی، ارتباط همچنان به عنوان وسیله انتقال اطلاعات در جهت اقناع افراد مورد توجّه قرار می گیرد.

در یک مطالعۀ مبنایی- چنان که عنوان پژوهش نشان می دهد- از یک سو، مدل های اولیۀ ارتباط پیرامون مفهوم «انتقال پیام» به عنوان نخستین پایه های علم ارتباط در اندیشۀ هارولد لاسول[2]، کلود شنون و وارون ویوور[3] مورد توجه قرار می گیرد و از سوی دیگر، به بررسی و تدقیق مفهوم ارتباط در دیدگاه قرآن کریم پرداخته می شود تا میزان تطابقِ مفهوم «انتقال پیام» در اندیشۀ دانشمندان علم ارتباطات با مفهوم ارتباط در دیدگاه قرآن کریم (با محوریت مفهوم دعوت) مورد بررسی قرار گیرد.

از آنجا که نظریه های مطرح شده در هر علم نشأت گرفته از مبانی فکری و اصول اعتقادی نظریه پردازان آن علم می باشد و نظریه های علمیِ نظریه پردازان متناسب و هم جهت با مبانی فکری و پایه های اعتقادی هر علم ارائه می گردد، از این رو، باید از طریق مطالعۀ مبانیِ فکری و پایه های اعتقادی هر علم، نظریه های علمی آن علم را پذیرفت و به آنها جامه عمل پوشانید. چنان چه جوامع رو به رشد و موفق پایه های علمی و فکری شان را براساس مبانی اعتقادی شان قرار داده و می دهند.

به طور مثال؛ پایه های علم تجربی براساس مشاهدات تجربی و انجام آزمون و خطا بنیان گذاشته شده است،[4] و یا پایه های علم فلسفه براساس استدلال و منطق عقلانی و برهان های عقلی بنیان نهاده شده است. به همین دلیل مبانی علمی و فکریِ تجربه گرایان تأکید بر مشاهدات و تجربیات شخصی می باشد که بسترهای اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و… جامعه تجربه گرایان براساس آن ترسیم شده است و مبانی علمی و فکریِ فلاسفه مبتنی بر نظریات فلسفی و منطقِ عقلانی است.

در جامعه اسلامی نیز باید مبتنی بر مبانی و پایه های فکری ارائه شده اسلام به علوم مختلف و نظریه های مطرح شده در علوم نگریست و آنها را در راستای مبانی فکری مورد پذیرش اسلام مورد بررسی و مطالعه قرار داد.

مبانی فکری و اعتقادی ما براساس قرآن کریم استوار شده است، به همین دلیل متناسب با این مبانی پیرامونِ چیستی و چگونگی ارتباط در نظریه ها و اندیشه های مطرح شده در قالبِ مکتب انتقال به بررسی و مقایسه پرداخته می شود. بدین ترتیب که ابتدا مفهوم ارتباط در اندیشۀ دانشمندان علم ارتباطات آورده سپس دیدگاه قرآن کریم را مطرح می شود تا میزان تطابق و تناسبِ آن اندیشه ها و مدل ها با دیدگاه قرآن کریم روشن گردد.

       در جستجو با کلید واژه «دعوت» و «مفاهیم ارتباطی در قرآن کریم» در پایان نامه ها و پژوهش های انجام شده در این زمینه تحقیقی صورت نگرفته است. لذا انجام این پژوهش در سطح پایان نامه ها و پژوهش های علمی بدون پیشینۀ موضوعی می باشد. لازم به ذکر است که ترجمۀ آیات قرآن کریم از تفسیر شریف «المیزان» آورده شده است.

برای دانلود متن کامل پایان نامه اینجا کلیک کنید.