دانشگاه تهران

دانشکده علوم اجتماعی

پایان نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشدعلوم اجتماعی

{ گرایش پژوهش علوم اجتماعی }

موضوع :

بررسی اعتماد اجتماعی و عوامل مؤثر برآن

آزمون تجربی در شهر اراک

استاد راهنما :

دکترهوشنگ نایبی

استادمشاور :

دکتر علیرضا محسنی تبریزی

نگارش :

******* 

برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده درج نمی شود

تکه هایی از متن به عنوان نمونه :

فصل اول   

کلیات تحقیق

انسان به حکم اینکه موجودی اجتماعی است و به تعبیری تمایل به زندگی با جمع ریشه در فطرت او دارد، ناگزیر از ایجاد ارتباط با دیگران است، ارتباطی که در پرتو آن موفق می گردد مشکلات و نارسائیهای خود را مرتفع نماید و بطور متقابل در رفع مشکلات و کاستیهای متنوع و متعدد سایرین مؤثر و دارای نقش باشد. بدون شک یکی از اساسی ترین مواردی که ضرورت این ارتباطات بین افراد بشر را تسریع می کند، اعتماد افراد به یکدیگر می باشد.

اعتماد در متن کنش های انسان به خصوص در آندسته از کنش ها که جهت گیری معطوف به آینده دارند، نمود پیدا می کند. به بیان دیگر اعتماد آن نوع رابطه کیفی است که به تعبیر کلمن(1377) قدرت عمل کردن را تسریع می کند. اعتماد تسهیل کننده مبادلات در فضای اجتماعی است که هزینه مذاکرات و مبادلات اجتماعی را به حداقل می رساند و برای حل مسائل مربوط به نظم       اجتماعی نقش تعیین کننده ای دارد و عنصر پیش قراردادی و مقوم حیات اجتماعی است. همچنین اعتماد اجتماعی موجب می شود که اعضاء یک جامعه به هم نزدیک شوند و به تعامل با یکدیگر در عرصه های مختلف زندگی اجتماعی بپردازند. در واقع توانایی کار جمعی و معاشرت پذیری انسانها            در جامعه به معنی پذیرش صداقت، قابلیت اعتماد کردن، اطمینان و حسن وظیفه آنها نسبت به یکدیگر است.

رساله حاضر بر آن است تا ضمن تشریح فضای مفهومی اعتماد اجتماعی و نیز شناسایی ابعاد آن، عوامل مؤثر بر اعتماد اجتماعی را شناسایی کند. به همین منظور، ضمن مروری که بر نظریه های  اعتماد اجتماعی دارد با عنایت به فرضیاتی که از این نظریه ها اخذ و به آزمون گذاشته می شود، به بیان عوامل مؤثر بر اعتماد اجتماعی می پردازد. همچنین با توجه به یافته ها و نتایج حاصل از               تحقیق به بیان راهکارهها و پیشنهاداتی در جهت افزایش میزان اعتماد اجتماعی خواهد پرداخت.

در این فصل از تحقیق، به بیان طرح مسئله، اهمیت و ضرورت تحقیق واهداف تحقیق می پردازیم.

1- 1- طرح مسئله

در بستر تعاملات اجتماعی و گروهی، اعتماد بعنوان یک سازوکار اجتماعی با کارکردهای متعدد اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و روان شناختی خود نقش مهمی را ایفا می کند. بسیاری از جامعه شناسان معتقدند که اعتماد پایه اساسی نظم اجتماعی می باشد، اعتماد، تنش ها را کاهش  می دهد و انسجام را افزایش می دهد. آنچه که باعث اعتماد مردم به یکدیگر می شود، احساس امنیت است و برای حرکت موفقیت آمیز اقتصاد و افزایش مشروعیت حکام و توسعه سیاسی ضرورت دارد.

اعتماد را نمی توان بطور مصنوعی ایجاد کرد. اعتماد محصول شرایط اجتماعی و اقتصادی خاصی در جامعه است که در طول زمان از طریق سلسله ای از تعامل شکل می گیرد. در جامعه ایران با توجه به این که حد بالای هرم جمعیت را جوانان تشکیل می دهند، باز تولید سرمایه اجتماعی موضوع جدی و اصلی قلمداد می شود. باید اشاره کرد که اگر اعتماد در سطح تمام روابط اجتماعی در جامعه منتشر شود یا به عبارت دیگر حس ظن نسبت به همه افراد در روابط اجتماعی و در روابط افراد با نهادهای اجتماعی جامعه گسترش و تعمیم یابد، در آن صورت می توان شاهد شکل گیری هویت جامعه ای    ( ملی ) علیرغم وجود سایر هویت های جمعی از قبیل محلی، محله ای، سازمانی، دینی، قومی و . . .

بود. به طورکلی وجود اعتماد در روابط و مبادلات اجتماعی میان کنشگران احساسات مثبت ایجاد   می کند و تولید احساسات مثبت در روابط میان کنشگران باعث همبستگی اجتماعی می شود. در چنین شرایطی کنشگران در کنار یکدیگر احساس امنیت می کنند، درک همبستگی و امنیت، تعهد بیشتر به رابطه را به دنبال دارد. کنشگران در چنین شرایطی تنها به فکر منافع خودشان نیستند، بلکه رفاه سایر کنشگران را نیز مورد توجه قرار می دهند. این احساس دگرخواهی، موجب تقویت امنیت، تعهد و مقبولیت اجتماعی  ( عزت و احترام و . . . ) می شود.

از طرف دیگر پیرامون اعتماد اجتماعی سئوالات مختلفی به ذهن خطور می کند، از جمله آنکه                     افراد یک جامعه به چه میزان در روابط اجتماعی خود حاضر می شوند با دیگرانی که رابطه فامیلی و خویشاوندی ندارند، براساس یک آرمان یا برنامه عملی مشترک جمع شوند و به چه میزان به هم اعتماد می کنند و هدف مشترک خود را با سازماندهی مشترک، حتی المقدور به شکل مدون،     حقوقی و دارای جنبه رسمی پیگیری می کنند؟ آیا مردم در زندگی روزمره خودعموماً صادق، درستکار و قابل اعتماد هستند یا متقلب، ریاکار و دروغگو می باشند؟ چرا اعتماد اجتماعی، پایه و اساس زندگی اجتماعی است؟ هیچ کس قادر نیست که از پذیرفتن آنچه در زندگی روزمره با آن روبرو می شود سرباز زند. اعتماد نیز مانند خوش بینی برای سلامت روانی اساسی است.

بنابرین بررسی اعتماد اجتماعی و عوامل مؤثر بر آن مسئله اصلی تحقیق حاضر محسوب                   می شود و در این راستا چند سئوال مطرح می گردد:

1- اعتماد اجتماعی چیست و دارای چه ابعاد و سطوحی می باشد؟

2- رویکردهای تبیین کننده اعتماد اجتماعی کدامند؟

3- چه عواملی در کاهش یا افزایش میزان اعتماد اجتماعی در جامعه مورد مطالعه نقش دارند؟

4- چه راهکارهایی را می توان برای افزایش میزان اعتماد اجتماعی ارائه داد؟

1 -2- اهمیت و ضرورت تحقیق

یکی از اساسی ترین مسائلی که جوامع امروزی با آن مواجهند، مسئله انسجام اجتماعی است و اعتماد بعنوان یکی از عناصر کلیدی مؤثر در ایجاد انسجام تلقی می شود. وجود اعتماد اجتماعی متقابل و احساس مسئولیت تعمیم یافته بستر مناسب برای تعاملات اجتماعی عام گرایانه یا ترجیح ضوابط و ملاک های عام و غیرشخصی را فراهم می آورد و تحدید قلمرو عواطف، اعتماد و احساس مسئولیت و تعهد به جنبه های محدود و خاص و تفکیک خودی و غیرخودی تعاملات اجتماعی را به سمت و سوی روابط خاص گرایانه متمایل خواهد نمود.

در جامعه ایران به دلیل عدم غلبه فرهنگ کتبی و غلبه تاریخی فرهنگ شفاهی و شاید به دلیل تهاجم های مکرر نیروهای خارجی، ناملایمات داخلی و شرایط ناشی از وضعیت جغرافیایی که باعث قحطی و گرسنگی های مکرر می شده است و همچنین غلبه نظام ملوک الطوایفی در طول صدها سال و ضعف یا استبداد بیش از هر قدرت مرکزی در بیشتر مناطق ایران شرایطی فراهم شده است که اعتماد اجتماعی از کانال هایی غیر ازکانال های سنتی یعنی نظام خویشاوندی و فامیلی در عرصه های مختلف اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی چندان عملی نبوده است . بنابراین ما ملت ایران نسبت به افرادی که با آنها از طریق سازوکار های سنتی عشایری، خویشاوندی، رابطه محکم پیشین نداشته باشیم برای کنش، چندان وارد تعاملات نمی شویم. شاید هم این مسئله قدری به بسته بودن عرصه های عمومی و قدری نیز به خصلت های فرهنگی و رفتاری ما ایرانیان بر می گردد که باعث محافظه کاری در روابط اجتماعی می شود. لذا اگر اعتمادهای یک به یک شکل نگیرد، این عدم

اعتماد منجر به این می شود که روابط اجتماعی با احتیاط محافظه کاریهای بسیار زیاد پیش برود. نتایج منفی این فرایند سخت یافتن همکاران و هم اندیشان، باعث می شود بسیاری افراد از منافع احتمالی چنین شکل گیری گروهی صرف نظر کنند و در نتیجه به همین زندگی سلولی و فردی و در نهایت در حلقه سنتی اجتماعی خود بازگشت کنند و عمل جمعی مخاطره آمیز و پرخطر تلقی گردد.

در مورد ضرورت تحقیق پیرامون اعتماد اجتماعی باید به این نکته اشاره کرد که بی اعتمادی اجتماعی نسبت به دیگرانی که خارج از حلقه قابل اعتماد خویشاوندی و دوستان قرار می گیرند، به این منجر می شود که روابط اجتماعی همیشه به صورت تصادفی و پراکنده و منطقی و همراه با ملاحظات و احتیاط های بسیار زیاد صورت بگیرد و در نتیجه اصلاً امکان جمع شدن افراد دور هم و پذیرش نقش ها و مسئولیتهای معینی مبتنی بر منافع آن گروه یا تشکل کاهش یابد.

1-3- اهداف تحقیق

با توجه به اینکه انجام هر تحقیق اجتماعی منوط به لحاظ کردن یکسری اهدافی خاص       می باشد تا مسیر حرکت تحقیق بر اساس آن اهداف مشخص شود و در پایان تحقیق نیز انتظار      می رود که محقق به آن اهداف جامه عمل بپوشاند. تحقیق حاضر نیز از این امر مثتثنی نبوده و لذا درصدد تحقّق اهداف ذیل می باشد:

1- تشریح مفهوم اعتماد اجتماعی و ابعاد آن.

2- تشریح رویکرد های تبیین کننده اعتماد اجتماعی.

3- سنجش اعتماد اجتماعی و سطوح مختلف آن در جامعه مورد مطالعه.

4- بررسی عوامل مؤثر بر میزان اعتماد اجتماعی در جامعه مورد مطالعه.

برای دانلود متن کامل پایان نامه اینجا کلیک کنید.