طبقه اجتماعی

مقدمه :

مفهومی که ما در این رساله به آن پرداخته‌ایم ، سبک زندگی می‌باشد. انتظار می‌رود که بررسی این مفهوم در نهایت به ما معلوم دارد که این مفهوم تحت تأثیر طبقه اجتماعی تا چه حد بر گستره شناخت ما از فرآیندها و روندهای زندگی خواهد افزود. قضاوت درباره این که تاکجا توانسته‌ایم این مفهوم را با توجه به جامعه ایران بررسی کنیم، به عهده خواننده است اما با توجه به کمبود منابع پژوهشی مربوط به سبک زندگی در ایران امکان مقایسه داده‌های تجربی وجود ندارد. فرض اصلی تحقیق که از نظریه بوردیو استنتاج شده است اینست که «بین طبقه اجتماعی و سبک زندگی رابطه وجود دارد» سبک همان اعمال و کارهایی است که به شیوه خاص طبقه‌بندی شده و حاصل اداراکات خاصی هستند. سبک زندگی تجسم‌یافته ترجیحات افراد است که به صورت عمل درآمده و قابل مشاهده هستند و الگوی غیرتصادفی و ماهیتی طبقاتی دارد. سبک زندگی به وسیله شاخص‌هایی مانند : نوع روابط اجتماعی نحوه گذران اوقات فراغت، سلیقه و مدیریت بدن مورد سنجش قرار گرفته است . متغیر مستقل این تحقیق با عنوان طبقه اجتماعی به وسیله دو شاخص میزان سرمایه اقتصادی و میزان سرمایه فرهنگی به صورت شاخصی تجمعی در ارتباط با سبک زندگی قرار گرفته و فرض اصلی پژوهش مورد تأیید تجربی قرار گرفته است.

فهرست مطالب

مقدمه

فهرست جداول

1ـ بخش اول :  1

1-1- طرح مسئله 2

2-1- اهداف 4

3-1- اهمیت و ضرورت تحقیق                                                                            5

2ـ بخش دوم : ادبیات نظری موضوع                                                                    6

1-2- سوابق نظری تحقیق

1-1-2- مقدمه‌ای بر طبقه اجتماعی و قشربندی اجتماعی                                        7

2-1-2- مقدمه‌ای بر سبک زندگی                                                                        21

3-1-2- مارکس، طبقه و سبک زندگی                                                                  30

4-1-2- ماکس وبر و سبک زندگی                                                                      38

5-1-2- نظریه‌های معاصر درباره طبقه اجتماعی                                                  43

6-1-2- بوردیو و جامعه‌شناسی                                                                         50

7-1-2- تورشتاین وبلن                                                                                     78

2-2- مروری بر سوابق تجربی                                                                           82

3-2- جمع‌بندی دیدگاه‌های نظری و تدوین چارچوب نظری تحقیق                          86

3ـ بخش سوم : روش‌شناسی موضوع                                                                  106

1-3- مفاهیم و 107

2-3- چگونگی 107

3-3- نوع روش 108

4-3- جامعه 109

4ـ بخش چهارم : نتایج تحقیق                                                                              116

جداول 117

طبقه 122

نتایج تحلیلی و جداول تقاطعی                                                                              124

نتایج نسبی رابطه 124

جداول 127

اوقات 132

طبقه اجتماعی برحسب مدیریت بدن                                                                     151

طبقه و 153

نمودار فضای طبقاتی و سبک زندگی                                                                    157

جمع‌بندی از بخش تحلیل داده‌ها                                                                           158

5ـ بخش پنجم : 207

منابع و 211

پرسشنامه 1

جداول 8

فهرست  جداول توصیفی

جدول شماره 1. تعداد پاسخگویان برحسب جنس                                                  116

جدول شماره 2. تعداد پاسخگویان برحسب تحصیلات پدر                                     118

جدول شماره 3. تعداد پاسخگویان برحسب منزلت شغلی پدر                                 118

جدول شماره 4. تعداد پاسخگویان برحسب میزان درآمد ماهیانه پدر                      119

جدول شماره 5. تعداد پاسخگویان برحسب سطح تحصیلات پاسخگویان                 119

جدول شماره 6. تعداد پاسخگویان برحسب قیمت تقریبی اتومبیل                            120

جدول شماره 7. تعداد پاسخگویان برحسب قیمت تقریبی منزل مسکونی                  120

جدول شماره 8. تعداد پاسخگویان برحسب میزان سهام                                        121

جدول شماره 9. تعداد پاسخگویان برحسب طبقه اجتماعی                                      122

جدول شماره 10. تعداد پاسخگویان برحسب میزان سرمایه فرهنگی                        123

جدول شماره 11. تعداد پاسخگویان برحسب میزان سرمایه اقتصادی                      123

فهرست  جداول تبیینی

جدول شماره 12. طبقه اجتماعی برحسب محل ملاقات دوستان                               138

جدول شماره 13. طبقه اجتماعی برحسب نحوه رفتار والدین با دوستان پاسخگویان130

جدول شماره 14. طبقه اجتماعی برحسب نوع روابط اجتماعی                                 131

جدول شماره 15. طبقه اجتماعی برحسب میزان مطالعه                                          135

جدول شماره 16. طبقه اجتماعی برحسب گشت و گذار در خیابان                           137

جدول شماره 17. طبقه اجتماعی برحسب رفتن به کافی شاپ                                  139

جدول شماره 18. طبقه اجتماعی برحسب رفتن به کنسرت موسیقی                         140

جدول شماره 19. طبقه اجتماعی برحسب نواختن موسیقی                                      143

جدول شماره 20. طبقه اجتماعی برحسب رفتن به تئاتر                                          145

جدول شماره 21. طبقه اجتماعی برحسب شرکت در پارتی‌ها و مهمانی‌ها                 147

جدول شماره 22. طبقه اجتماعی برحسب نوع سلیقه افراد                                       149

جدول شماره 23. طبقه اجتماعی برحسب مدیریت بدن                                            152

جدول شماره 24. طبقه اجتماعی برحسب نوع ورزش                                             153

جدول شماره 25. طبقه اجتماعی برحسب نوع تهیه پوشاک                                     155

جدول شماره 26. طبقه اجتماعی برحسب سبک زندگی                                           156

طرح مسئله :

امروزه تجربه زندگی، تجربه امکانات و تجربه چگونه زیستن، تجربه‌ای است که در درون ساختارها شکل گرفته و تکرار می‌شود . مردان و زنان درگیر زندگی در سراسر دنیا تجربه‌های متفاوتی از چگونه زیستن را از سر می‌گذرانند، بخش اعظم این تجارب در درون ساختارهایی شکل می‌گیرد که از قدیم‌الایام تاکنون، به صور گوناگون وجود داشته‌اند. طبقه اجتماعی یکی از آن ساختارها محسوب می‌شود و سبک زندگی همان نوع تجربه‌ای است که بدان اشاره شد.

«جامعه‌شناسانی که ماشین زمان را متوقف کرده‌اند و با تلاش فراوان (در دوران مدرنیته و سرمایه‌داری) وارد موتورخانه آن شده‌اند تا نقش طبقه را در مسیرتاریخ پیدا کنند، می‌گویند که نتوانسته‌اند جای طبقه را پیدا کنند، آنها فقط توانسته‌اند افراد بی‌شماری را با مشاغل، درآمدها و سلسله مراتب متفاوت مشاهده کنند (Thompson , 1968 : 939). البته آنها درست می‌گویند،‌ چرا که طبقه اجتماعی یک بخش از ماشین نیست بلکه طرز کارکردن و حرکت آن است . جامعه‌شناسان با هر دیدگاه و مشرب فکری، در راه شناخت جامعه ناچارند دست به گروه‌بندی انسانها، مفاهیم و حتی رویکردها بزنند. قدمت برخی از این دسته‌بندی‌های شناخته شده به قبل از جامعه‌شناسی برمی‌گردد. بی‌شک طبقه اجتماعی چنین ویژگی را در تمایز با دیگر مفاهیم دارا می‌باشد . بخش بزرگی از تألیفات جامعه شناسان به طبقه اجتماعی و پیامدهای آن در زندگی اجتماعی اختصاص داده شده است. برخی از جامعه‌شناسان درمورد علل و عوامل ایجاد چنین ساختاری بحث‌های فراوان مطرح نموده و بسیاری دیگر ، زندگی اجتماعی انسانها را در طبقات مختلف مورد بررسی قرار داده‌اند، فرصت‌های زندگی، سلامت جسمانی و روانی آموزش، شیوه‌های تربیتی یا سبک والدین و در نهایت سبک زندگی از جمله شاخص‌هایی هستند که بارها در تقابل با طبقه اجتماعی قرارداده شده‌اند.

از دهه 70 تاکنون بحث‌های متفاوت و گسترده‌ای در خصوص سبک زندگی به مثابه یک مفهوم مدرن صورت گرفته است . مفهوم سبک زندگی دارای حوزه‌های گسترده مطالعاتی است که یکی از این حوزه‌ها مطالعات فراغت است. چالش‌های تئوریک و سنجش‌های گسترده‌ای حول این موضوع صورت گرفته اما در یک دسته‌بندی می‌توان گفت که دو رویکرد به این مفهوم از همه مباحث و رویکردهای دیگر متمایزند. رویکرد اول سبک زندگی را به عنوان متغیر و شاخصی جهت سنجش طبقه اجتماعی درنظر گرفته و به تعبیری سبک زندگی را متغیر وابسته تعریف نموده که تغییراتش بسته به متغیرهایی چون جنس، سن، طبقه اجتماعی و . . . می‌باشد. رویکرد دوم با اعتقاد به اینکه شالوده‌های ساختاری (بخصوص طبقاتی) در جامعه معاصر به واسطه تغییرات بسیار گسترده و ژرف از هم گسسته‌اند به این نتیجه رسیده‌اند که‌ سبک‌زندگی‌امری نیست که در نتیجه عضویت گروهی ، طبقاتی یا استمرار کنش‌های اجتماعی فرد به او تفویض شود بلکه فرد در جامعه مدرن مختار است سبک زندگی خود را به طور مداوم و روزمره بیافریند و در فعالیت‌های خود به صورت آشکاری مورد حفاظت و پشتیبانی قراردهد. بنابراین در این دیدگاه اعضای جامعه مدرن کلان شهر به کمک موقعیت یا ویژگی‌های ساختاری آنها تبیین نمی‌شوند. محقق با درک تغییرات گسترده مدنظر پست مدرنیتها و حتی بخشی از نظریات مدرن درخصوص مفاهیم طبقه اجتماعی و سبک زندگی، در رساله فوق سعی دارد به پاسخ چند سئوال دست یابد. پرسش اصلی رساله اینست که در اوضاع و احوال فعلی کلان شهری مثل تهران آیا می‌توان خطوط تمایز و تشابه سبک‌های زندگی را براساس متغیرهای ساختاری تبیین نمود.

برای دانلود متن کامل پایان نامه اینجا کلیک کنید.