گروه هنر و معماری
پایان‌نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد
رشته شهرسازی گرایش برنامه‌ریزی منطقه‌ای«M.SC»
عنوان:
توانمندسازی سکونتگاههای غیر رسمی پیرامون کلانشهرها
(مطالعه موردی منطقه 19 شهر تهران)
استاد راهنما:
آقای دکتر حسین کلانتری خلیل آباد
استاد مشاور:
آقای دکتر محمد میره‌ای
نیمسال اول 1393
برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده درج نمی شود
تکه هایی از متن به عنوان نمونه :
***ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل و با فرمت ورد موجود است***
متن کامل را می توانید دانلود نمائیدچون فقط تکه هایی از متن پایان نامه در این صفحه درج شده (به طور نمونه)
ولی در فایل دانلودی متن کامل پایان نامه با فرمت ورد word که قابل ویرایش و کپی کردن می باشند موجود است
چکیده
اسکان غیررسمی، از پیامدهای نامطلوب شهرنشینی در جهان معاصر است که به ویژه در نتیجه صنعتی شدن شتابان و نابرابری‌هاى منطقه‌ای شکل گرفته و شهرها و خصوصاً کلا نشهرهاى کشور را با مسائل عدیده‌ای مواجه ساخته است. طبق آمار ارائه شده در برنامه اسکان بشری سازمان ملل (2003) از هر سه نفر در جهان یک نفر در خلال 30 سال آینده، زندگی خود را در مناطق حاشیه شهرها و سکونت گاه‌های غیرقانونی طی می‌کند. این تحقیق به بررسی علل شکلگیری سکونتگاههای غیررسمی در منطقه 19 شهر تهران می‌پردازد.آمارهای پایه‌ای داده‌ها مربوط به سال 1390 و پیمایش میدانی می‌باشد و جهت مطالعه و بررسی بهتر بین خانوارهای نمونه اجراء گردید. اعتبار آزمون با کمک فرمول آلفای کرونباخ 62/0: α بدست آمد. روش تحقیق توصیفى- تحلیلى است. جامعه آماری تحقیق کل خانوارهای موجود در محلات هدف بوده است که با استفاده از روش نمونه‌گیری خوشه‌ای 107 نفر انتخاب و پرسشنامه‌ها بین آنها توزیع گردید. جهت تجزیه و تحلیل داده‌ها از نرم افزار SPSS استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که یکی از راهکارهای مهم و اصلی جهت ساماندهی و حل بسیاری از مشکلات خانوارهای اسکان یافته، توانمندسازی ساکنان و احیای بافت کالبدی و ارتقاء فعالیتهای اقتصادی، اشتغال‌زایی، ایجاد فرصت‌های شغلی جدید و افزایش درآمد است. راهکار دیگری که می‌بایست مورد توجه مسئولین قرار گیرد بهسازی مساکن قابل تخریب است که به علت عدم امکان تملک توسط ساکنین در آنها نیاز به بررسی و اتخاذ روشی جهت بهبود اسکان در سکونتگاههای دارای مساکن درحال تخریب است.
واژگان کلیدی: شهرنشینی؛ اسکان غیر رسمی؛ توانمند سازی،منطقه 19 شهر تهران.
پیشگفتار
در ایران، از ابتدای سده اخیر، در پی رشد روابط و مناسبات سرمایه‌داری، موجبات تشدید فاصله شهر و روستا و درنتیجه مهاجرت بخشی از روستائیان به شهرها، تشکیل و گسترش فضاهای اسکان غیررسمی فراهم آمد. در بین شهرهای ایران، تهران جایگاه ویژه‌ای دارد؛ شکلگیری اسکان غیررسمی در بافت داخلی و بلافصل شهر تهران دارای سابقه‌ای طولانی است. اما اسکان غیررسمی به عنوان پدیده‌ی گسترده و فراگیر کلان‌شهری در حواشی و پیرامون شهر تهران مربوط به تحولات سیاسی و اجتماعی– اقتصادی کشور در دهه‌های 1340 و بعد از آن است؛ در مقطع پیروزی انقلاب اسلامی نیز به دلیل عدم ثبات سیاسی و امنیتی کشور، برخی افراد به تصرف بعضی از زمین‌های واقع در محدوده داخلی و حواشی شهرها که فاقد مالکیت مشخص بوده یا مالکین آنها از کشور گریخته و غایب بوده‌اند و یا بر مشروعیت مالکیت آنها خدشه وارد بوده پرداختند و به ایجاد یک شبه مساکن آلونکی در آنها اقدام نمودند که در پی آن بر گستره اسکان اجتماعات غیررسمی کشور و از جمله شهر تهران افزوده شده است. علاوه بر روند مذکور در سه دهه اخیر نیز به جهت افزایش بهای خدمات و هزینه زندگی در کلان شهر تهران بخشی از جمعیت اقشار پائین ساکن در آن نیز به سمت حواشی و حومه‌های آن روی آوردند که بر گستره اسکان غیررسمی در سکونتگاههای اقماری کلان‌شهر تهران افزوده است. این امر موجب مرحله‌ای جدید در شکلگیری اسکان غیررسمی در منطقه کلان‌شهری تهران شده است.
بنابراین اگرچه امروزه شهر تهران در داخل محدوده قانونی خود با پدیده اسکان غیررسمی گستردهای مواجه نیست اما از فضاهای اسکان غیررسمی پیرامون خود تاثیر میپذیرد. از این رو هر چند پرداختن به موضوع فوق فراتر از حوزه مدیریتی شهرداری تهران به حساب میآید، ولی با توجه به شرایط موجود و اهمیت موضوع، لازم است که شهرداری تهران با همکاری وزارت مسکن و شهرسازی و سایر دستگاههای مرتبط، در این زمینه اقدام عاجل نماید. لازمه هرگونه تصمیم و اقدام به ساماندهی در خصوص اجتماعات مذکور، مستلزم مطالعه و شناخت دقیق و یکپارچه این اجتماعات است که به راهبردها، سیاستها، الگوهای هنجاری و ساز و کارهای اجرائی مشخصی برای مدیریت شهری منتهی گردد. از آنجائی که تاکنون هیچ گونه مطالعه فراگیر و یکپارچه‌ای که ضمن جمعبندی مطالعات پراکنده موجود و سوابق اجرائی ساماندهی این اجتماعات بتواند به هماهنگی راهبردی در این زمینه منتهی گردد، انجام نگرفته است، اهمیت موضوع روشنتر می‌شود. بنابراین قبل از هر چیز باید طرح دقیق مطالعات ساماندهی اجتماعات مذکور تدوین و برنامه ساماندهی چنین سکونتگاه‌هائی با توجه به نتایج مطالعات کلیه ابعاد آن (زیست محیطی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، کالبدی، مسکن، مدیریتی و …) طراحی گردد.
با نگاهی به چگونگی فرآیند شکلگیری و سازماندهی منطقه 19 شهرداری تهران و نیز موقعیت جغرافیایی و تاریخچه تحولات کالبدی آن، به نظر می‌رسد مشکل اصلی اسکان غیررسمی در این منطقه، نیازمندی به افزایش جذب خدمات، امکانات، تأسیسات و تجهیزات شهری می‌باشد، لذا مطالعه نظام توزیع مکانی اسکان غیررسمی در این منطقه ضروری به نظر می‌رسد و با توجه به موقعیت جغرافیایی منطقه(موقعیت مطلق ونسبی آن) یعنی قرارگیری در بستری طبیعی و کشاورزی در جنوب شهر تهران و قرارگیری در میان چهار بزرگراه مهم که حدود اربعه این منطقه را تشکیل می‌دهند امکان گسترش پدیده اسکان غیررسمی در حریم وسیع منطقه 19 وجود دارد و به دلیل اینکه این منطقه، بصورت سکونتگاههای خودرو بوده و در دوره زمانی 1366 تا به امروز بصورت یک منطقه شهرداری جذب شهر تهران بزرگ گردیده، با معضلات و مشکلات توسعه شهری رو‌به‌رو بوده است، بنابراین مطالعه عوامل مؤثر بر ساماندهی آن نیز ضروری به نظر می‌رسد.
فهرست مطالب
فصل اول: کلیات تحقیق
مقدمه.. 3
1-1- تعریف مسأله.. 3
1-2- پیشینه تحقیق.. 4
1-3- اهمیت تحقیق.. 6
1-4- اهداف تحقیق.. 7
1-4-1- اهداف کلان.. ….7
1-4-2- اهداف تبعی.. .7
سوالات تحقیق
1-5- فرضیه تحقیق.. 7
1-6- روش انجام تحقیق.. 7
1-6-1- جامعه آماری.. 8
1-6-2- نمونه آماری.. 8
1-6-3- ابزار جمع آوری اطلاعات.. 8
1-6-4- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات.. 8
1-7- محدودیت‌های تحقیق.. 8
1-8- تعریف واژهها و اصطلاحات فنی و تخصصی (به صورت مفهومی و عملیاتی) 8
1-8-1- اسکان غیر رسمی.. 8
1-8-2- ساماندهی.. 8
1-8-3- توانمندسازی.. 9
1-8-4- مشارکت.. 9
فصل دوم: مبانی نظری تحقیق
مقدمه.. 11
2-1- نظریههای پیدایش سکونتگاههای غیررسمی 11
2-1-1- دیدگاه لیبرال.. 12
2-1-2- دیدگاه بنیادگرایی.. 12
2-1-3- جامعه گرایی.. 13
2-1-4- دیدگاه بوم شناسی.. 13
2-2- گرایشهای شهرنشینی و سکونتگاههای غیررسمی 13
2-2-1- گرایشهای جهانی.. 13
2-2-2- گرایشهای شهرنشینی و سکونتگاههای غیررسمی در ایران 18
2-3- ویژگی‌های اسکانهای غیررسمی.. 20
2-4- علل پیدایش سکونتگاههای غیررسمی.. 21
2-4-1- عوامل ساختاری جامعه:.. 21
2-4-2- علل سازمانی:.. 22
2-4-3- فقدان سیستمهای حمایتی و مشارکتی:.. 22
2-4-4- فعالیتهای باندهای (مافیایی) نامشروع زمین.. 22
2-5- رویکردها و رهیافت‌های مداخله در اسکانهای غیررسمی 22
2-5-1- رویکردهای مداخله در اسکانهای غیررسمی در قالب دیدگاه‌های مختلف 23
2-5-2- بررسی تاریخی رویکردهای مداخله در اسکانهای غیررسمی 30
2-5-2-1- مقطع اول (دهه 1960).. 30
2-5-2-2- مقطع دوم (دهه 1970).. 31
2-5-2-3- مقطع سوم (دهه 1980).. 33
2-6- فرآیند توانمندسازی.. 35
2-7- ساختار و ابعاد توانمندسازی.. 36
2-8- اهمیت مشارکت در برنامه‌ریزی شهری در راستای توانمندسازی سکونتگاههای غیررسمی.. 39
2-8-1- مشارکت توسعه‌ای.. 40
2-8-2- الگوی مشارکت ساکنین سکونتگاههای غیر رسمی.. 40
2-9- نتیجهگیری و ارائه رویکرد نظری تحقیق.. 42
فصل سوم: روششناسی تحقیق
مقدمه.. 44
3-1- روش تحقیق.. 44
3-2- نوع تحقیق.. 44
3-3- جامعه آماری و نمونه آماری.. 44
3-4- تعیین حجم نمونه و روش نمونه گیری.. 45
3-5- شیوه و موقعیت انتخاب نمونه جهت پیمایش خانوار 46
3-6- روش اجرا و جمع آوری اطلاعات.. 46
3-7- روایی پرسشنامه تحقیق.. 46
3-8- روش آزمون و تحلیل های آماری.. 46
3-9ـ جمعبندی .. 50
فصل چهارم: شناخت محدوده مورد مطالعه
مقدمه.. 52
4-1- موقعیت محدوده در شهر.. 52
4-2- مطالعات سیر تحول شکلگیری بافت از لحاظ تغییرات کالبدی 55
4-2-1- سابقه تحولات و گسترش کالبدی منطقه 19.. 55
4-2-2- سیر تحول شکلگیری بافت از لحاظ تغییرات کالبدی محدوده 56
4-3- سیر تحول شکلگیری بافت از لحاظ تغییرات اجتماعی 59
4-4- سیر تحول شکلگیری بافت از لحاظ تغییرات اقتصادی 60
4-5- مطالعات محیطی و محیط زیستی.. 62
4-5-1- اقلیم.. 62
4-5-2-توپوگرافی.. 65
4-5-3-زمین لرزه.. 65
4-5-4- بررسی وضعیت فضاهای سبز و آلودگی سیمای محیط.. 67
4-6- بررسی تحولات جمعیتی منطقه 19.. 71
4-6-1- بررسی تحولات جمعیتی محدوده مطالعاتی.. 71
4-6-2- بررسی تحولات جمعیتی حوزه فراگیر(منطقه19) سالهای 90-1375 72
4-6-3- مطالعه تحولات بعد خانوار در محدوده مطالعاتی.. 73
4-6-5- مبدأ مهاجرت ساکنین.. 74
4-6-6- بررسی مدت اقامت مهاجرین در محل قبلی سکونت.. 75
4-6-7- مدت زمان سکونت (سابقه سکونت) ساکنین.. 76
4-6-8- توزیع مکانی اجتماعات غیررسمی در محدوده قانونی منطقه 19 76
4-7 جمعبندی .. 77
فصل پنجم: تجزیه و تحلیل اطلاعات
مقدمه.. 80
5-1- یافتههای توصیفی تحقیق.. 80
5-1-1- مشخصات عمومی پاسخگویان.. 80
5-1-1-1- جنس.. 80
5-1-1-2- سن.. 81
5-1-1-3- تحصیلات.. 81
5-1-1-4- مدت اقامت در محل.. 82
5-1-2- سؤالات توصیفی مرتبط با فرضیه تحقیق.. 83
5-1-2-1- تمایل به ترک محل.. 83
5-1-2-2- مشارکت اجتماعی و ظرفیت سنجی.. 84
5-1-2-3- شبکه اجتماعی.. 85
5-1-2-4- تعامل اجتماعی.. 86
5-1-2-5- پیوندهای همسایگی.. 87
5-1-2-6- اعتماد اجتماعی.. 88
5-1-3- جمعبندی و نتیجهگیری از یافتههای توصیفی.. 89
5-2- یافته های استنباطی تحقیق.. 90
5-2-1- آزمون فرضیه اول.. 90
5-2-2- آزمون فرضیه دوم.. 92
5-2-2-1- شبکه اجتماعی.. 92
5-2-2-2- تعامل اجتماعی.. 93
5-2-2-3- مشارکت اجتماعی.. 93
5-2-2-4- میزان اعتماد اجتماعی.. 94
5-2-3- آزمون فرضیه سوم.. 94
5-3- جمعبندی.. 95
فصل ششم: نتیجهگیری و ارائه پیشنهادات
مقدمه.. 97
6-1- نتایج تحقیق:.. 97
6-1-1- نتایج تئوریک.. 97
6-1-2- نتایج تجربی.. 98
6-1-3- ارزیابی مسائل و مشکلات.. 99
6-1-3-1- مسائل و مشکلات از دید اهالی ساکن در محل.. 99
6-1-3-2- مسائل و مشکلات و امکانات از دید کارشناسان.. 100
6-2- ارائه راهبردها و سیاستهای پیشنهادی.. 103
6-2-1- راهبردها و سیاست های مرتبط با مسکن.. 104
6-2-2- راهبردها و سیاست های مرتبط با مبحث اجتماعی ـ اقتصادی 104
6-2-3- راهبرد و سیاستهای مرتبط با مبحث کاربری زمین.. 104
6-2-4- راهبرد و سیاست های مرتبط با مبحث حمل و نقل.. 104
6-2-5- راهبرد و سیاست های مرتبط با مبحث محیط زیست.. 105
6-2-6- راهبردها و سیاستهای مرتبط با مبحث مدیریت و مشارکت 105
4-3ـ جمعبندی .. 106
پیوست.. 107
پیوست (شناسنامه سکونتگاههای غیر رسمی)
منابع وماخذ.. 108
فهرست شکلها و تصویرها
تصویر شماره 4-1- مناطق شهرداری شهر تهران.. 66
تصویر شماره 4-2-نقشه محدوده منطقه 19.. 66
تصویر شماره 4-3- سیر تحول شکلگیری بافت.. 66
فهرست جداول
جدول شماره 2-1: ترتیب زمانی اقدامات انجام یافته در خصوص توسعه سکونتگاههای شهری و اهداف و راهبردهای آن.. 17
جدول شماره 4-1: دامنه مقادیر شاخص طبقه بندی دو مارتن.. 64
جدول شماره 4-2: نتیجه بررسی خطرپذیری.. 66
جدول شماره 4-3: جمعبندی وضعیت محیطی محدوده.. 70
جدول شماره 4-4: تحولات تعداد خانوار در دوره 65-85 در محدوده مطالعاتی 71
جدول شماره 4-5 : تحول شمار جمعیت منطقه 19 تهران.. 72
جدول شماره 4-6 : اندازه رشد سالانه جمعیت منطقه 19 و شهر تهران 85-1359 72
جدول شماره 4-7: تحولات بعد خانوار طی 86-1365.. 73
جدول شماره 4-8: جمعیت محدوده به تفکیک گروههای سنی پنج ساله و جنس (1385) 73
جدول شماره 4-9 : بررسی شهرهای مبدأ مهاجرین در محدوده مطالعاتی 75
جدول شماره4- 10: بررسی میزان اقامت مهاجرین در سکونتگاه قبلی 75
جدول شماره 4-11: بررسی وضعیت قدمت سکونت در محدوده مطالعاتی 76
جدول شماره 5-1 : توزیع جنسی پاسخگویان.. 80
جدول شماره 5-2: توزیع سنی پاسخگویان.. 81
جدول شماره 5-3: توزیع پاسخگویان از نظر میزان تحصیلات.. 82
جدول شماره 5-4: مدت زمان اقامت پاسخگویان.. 83
جدول شماره 5-5 : دلایل عدم تمایل به ترک محل از سوی پاسخگویان 84
جدول شماره 5-6 : میزان تمایل به مشارکت با دولت و شهرداری برای بهبود وضع محدوده.. 84
جدول شماره 5-7: میزان اهمیت مسائل و مشکلات محدوده از دید پاسخگویان 85
جدول شماره 5-8 : میزان موانع موجود در مسیر فعالیتهای جمعی 85
جدول شماره 5-9: توزیع پاسخگویان بر اساس شاخص شبکه اجتماعی 85
جدول شماره 5-10: توزیع پاسخگویان بر اساس شاخص تعامل اجتماعی 86
جدول شماره 5-11: توزیع پاسخگویان بر اساس شاخص پیوندهای همسایگی 87
جدول شماره 5-12: توزیع پاسخگویان بر اساس شاخص اعتماد اجتماعی 88
جدول شماره 5-13: محل اقامت قبلی خانوار.. 90
جدول شماره 5-14: علت مهاجرت از شهر.. 91
جدول شماره 5-15: علت مهاجرت از مناطق اطراف.. 91
جدول شماره 5-16: علت مهاجرت از مناطق اطراف.. 93
جدول شماره 5-17: علت مهاجرت از مناطق اطراف.. 94
جدول شماره 5-18: نتایج آزمون فریدمن برای رتبه بندی روشهای حل مشکلات سکونتگاههای غیررسمی از نظر مدیران شهری و کارشناسان ساکنین(، نگارنده،1390).. 95
جدول شماره 6-1: مشکلات مطرح شده از سوی پاسخگویان بر اساس اولویت اول و دوم.. 99
جدول شماره 6-2: مسائل و مشکلات و امکانات به دست آمده در حوزههای مختلف در محدوده مورد مطالعه.. 100
فهرست نمودار
نمودار شماره 2-1 : چارچوب نظری ساماندهی سکونتگاههای غیررسمی(صرافی، 1381:4)… 11
نمودار شماره 2-2: نمای کلی طرح های خانه سازی دولتی، اراضی و خدمات، ارتقاء کیفیت سکونتگاه وطرح توسعه افزایشی به لحاظ نوع کارکرد (مأخذ: زمانی، 1379:111)… 36
نمودار شماره 2-3: هزینه‌های دولتی و میزان سود در هریک از رویکردهای برخورد با سکونتگاههای غیررسمی از دهه 1990- 1950.. 38
نمودار شماره 2-4 : ساختار فرایند توانمند سازی.. 39
نمودار شماره 2-5: ابعاد توانمندسازی.. 40
نمودار شماره 2-6: تأثیر تفویض اختیارات بر توانمندسازی.. 40
نمودار شماره 2-7: تأثیر رضایت مبتنی بر عملکرد بر توانمندسازی 41
نمودار شماره 2-8: تأثیر غنی سازی کارکرد اجتماعی بر توانمندسازی.. 41
نمودار شماره 2-9: تأثیر مدیریت مشارکتی بر توانمندسازی.. 41
نمودار شماره 2-10:تأثیر تیم سازی (گروه سازی) بر توانمندسازی 41
نمودار شماره 2-11: تأثیر مشارکت بر توانمندسازی.. 42
نمودار شماره 2-12: الگوی کلی راهبرد توانمند سازی.. 42
نمودار شماره 4-3: هرم سنی و جنسی محدوده.. 79
نمودار شماره 5-1: توزیع سنی پاسخگویان.. 86
نمودار شماره 5-3: توزیع پاسخگویان از نظر میزان تحصیلات.. 87
نموودار شماره 5-4: مدت زمان اقامت پاسخگویان.. 88
نمودار شماره 5-4: توزیع پاسخگویان بر اساس شاخص شبکه اجتماعی 91
نمودار شماره 5-5: توزیع پاسخگویان بر اساس شاخص تعامل اجتماعی 92
نمودار شماره 5-6: توزیع پاسخگویان بر اساس شاخص پیوندهای همسایگی 93
نمودار شماره 5-7: توزیع پاسخگویان بر اساس شاخص اعتماد اجتماعی 94
نمودار شماره 5-8: محل اقامت قبلی خانوار..
برای دانلود متن کامل پایان نامه اینجا کلیک کنید.
:: بازدید از این مطلب : 46
|
امتیاز مطلب : 0
|
تعداد امتیازدهندگان : 0
|
مجموع امتیاز : 0
عضو شوید
عضویت سریع
آمار مطالب
آمار بازدید
